Kế toán hai hệ thống sổ

Lịch kiểm toán bắt đầu từ tuần trước mà đến hôm nay khách hàng vẫn chưa làm xong báo cáo tài chính. Job này hứa hẹn sẽ còn kéo dài đây.

Một trong những lý do chính khiến họ chưa làm xong báo cáo tài chính là vì từ trước đến giờ họ chưa bao giờ kiểm toán, và họ cứ tha hồ làm 2 hệ thống sổ kế toán: 1 cái ghi trung thực tất cả các nghiệp vụ kinh tế, cái còn lại để trình cho thuế xem thì giấu đi 1 số thứ. Bây giờ thì họ cần phải gom 2 cái thành 1 báo cáo duy nhất đúng. Thế là lệch giữa số báo cáo (mang nhiều số liệu từ báo cáo thuế vốn được xào nấu trước đó) và số thực tế. Điển hình là có 1 khoản lên tới 1,3 tỷ đồng ghi nhận trên tài khoản tiền nhưng thực tế chẳng còn xu nào. Được cái các chị thật thà, cứ nói là chị khai với thuế vậy thôi, chứ cái này nói thật là không có… Cuối cùng giải pháp là làm 1 cái cho đúng hẳn rồi kiểm số đó. Thế là mất thời gian chờ báo cáo chính thức.

Trở lại vấn đề hai sổ: các bác bộ tài chính cấm doanh nghiệp lập 2 sổ. Chẳng hiểu người ta đưa ra mấy quy định này làm gì. Chỉ cần quy định doanh nghiệp phải báo cáo đúng là được rồi. Tôi có 100 sổ cũng được, miễn sao đưa anh số liệu đúng thì tôi đâu có gian dối gì anh đâu? Ngược lại, cùng 1 hệ thống sổ nhưng ra báo cáo cho ra báo cáo nội bộ đúng, cho thuế sai thì 1 sổ cũng đâu ngăn được gian lận? Thời trước với việc ghi chép định khoản thủ công thì quy định 1 sổ có thể làm giảm thiểu rủi ro về sai phạm của doanh nghiệp, tuy nhiên đối với phần mềm kế toán thì điều đó vô nghĩa. Cứ lấy ví dụ khấu hao chẳng hạn. Giả sử doanh nghiệp có tài sản 10 tỷ khấu hao trong 10 năm, giờ muốn cho năm nay đóng thuế ít thì cho chương trình chạy là khấu hao 5 năm, in sổ ra ký tên đóng dấu rồi lại đưa nó về 10 năm. Vẫn là 1 sổ trên phần mềm (và cả in ra) đó chứ. Xét cho cùng gian lận, trốn thuế không phải do nhiều sổ gây ra, và cũng không thể quy định 1 sổ là có thể ngăn (hoặc giảm) rủi ro được. Vậy nên thay vì tập trung vào việc kiểm soát rằng doanh nghiệp chỉ được có 1 sổ thì nên tập trung vào việc báo cáo có trung thực hợp lý hay không. Dù 2 hay 3 sổ thì khi đưa ra 1 báo cáo “ma”, người kiểm tra thấy nó sai thì cuối cùng người lập báo cáo cũng phải đưa ra báo cáo đúng. Còn người ta đã đưa báo cáo đúng, thì việc duy trì 1 hệ thống sổ khác phục vụ cho mục đích kế toán quản trị có gì là sai?

Còn nhiều thứ quy định với tư duy chỉ đạo thay vì hướng dẫn, mang tính trói buộc mà chẳng có ích gì nữa. Ví dụ quy định hình thức sổ kế toán chẳng hạn. Hôm nào có dịp sẽ bàn tiếp về những quy định vớ vẩn không cần thiết này.